Filozofia chorób psychicznych - czym się zajmuje?
Filozofia chorób psychicznych jest interdyscyplinarnym kierunkiem studiów. Łączy poglądy i metody filozofii, psychologii, neuronauki i etyki w celu analizy chorób psychicznych.
Filozofowie chorób psychicznych zajmują się badaniem problemów normatywnych, epistemologicznych i ontologicznych. Wszystkie one wynikają z różnych koncepcji choroby psychicznej. Wśród głównych pytań, jakie zadaje filozofia chorób psychicznych pojawia się kwestia, czy pojęcie choroby psychicznej może otrzymać naukowo adekwatną specyfikację.
Jak również to, czy może być pozbawione subiektywnej wartości.
Poddaje się również pod rozwagę, czy chorobę psychiczną należy rozumieć jako formę dysfunkcji psychicznej. Filozofia chorób psychicznych w końcu analizuje także sama definicję choroby psychicznej.
Czy choroby psychiczne należy identyfikować bardziej jako odrębne jednostki mentalne, z jasnymi kryteriami włączenia/wyłączenia? Czy raczej jako pewne punkty na linii przebiegającej między stanem normalnym a chorobą?
Filozofia chorób psychicznych: krytyka diagnozy
Filozofowie krytyczni wobec pojęcia choroby psychicznej twierdzą, że nie można nadać specyfikacji o wartości neutralnej dla choroby psychicznej. Twierdzą, że kategorie chorób psychicznych narzucają normy i relacje władzy istniejące już wcześniej.
Pozostają jednak jeszcze dużo szersze pytania. Jaki związek zachodzi między rolą wartości w ramach choroby psychicznej a tym, jak te wartości odnoszą się do pojęcia choroby w ogóle?
Filozofowie, którzy uważają się za część ruchu “neuroróżnorodności”, twierdzą, że nasza koncepcja choroby psychicznej powinna zostać zmieniona. Według nich koncepcja ta powinna odzwierciedlać różne formy poznania, które możemy zastosować w praktyce nie piętnując osób jako statystycznie „nienormalne”.
Problem diagnozy
Istnieją również problemy epistemologiczne związane z zależnością między chorobą psychiczną a diagnozą. Historycznie główny temat koncentruje się na tym, w jaki sposób nozologie (lub schematy klasyfikacji) chorób psychicznych, zwłaszcza podręcznik DSM, wiążą zaburzenia psychiczne z obserwowalnymi objawami.
Zaburzenia psychiczne w systemie DSM są identyfikowane przez obecność lub brak zestawu objawów z listy kontrolnej. Krytycy używania objawów behawioralnych do diagnozowania zaburzeń psychicznych twierdzą, że objawy są bezużyteczne bez właściwej teoretycznej koncepcji tego, co oznacza dysfunkcyjny mechanizm umysłowy.
System diagnostyczny musi być w stanie odróżnić osobę z prawdziwą chorobą psychiczną od osoby z problemem życiowym. Krytycy twierdzą, że DSM w obecnej formie nie jest w stanie tego zrobić.
Czy koncepcja choroby psychicznej jest wiarygodna?
Pojawiają się ponadto powiązane pytania dotyczące natury i roli wartości i chorób psychicznych. Pierwsze z nich dotyczy tego, czy choroba psychiczna jest pojęciem neutralnym pod względem wartości. Nozologie chorób psychicznych próbują stworzyć neutralne pod względem wartości definicje zawartych w nich zaburzeń.
W idealnej koncepcji, zakłada się, że wybrane przez podręczniki, takie jak DSM, powinny odzwierciedlać uniwersalną ludzką rzeczywistość. Zawarte w nich zaburzenia psychiczne, z niewielkim wyjątkiem, nie mają reprezentować kulturowo względnych normatywnych ocen wartości w dziedzinie mentalnej.
Krytyka koncepcji chorób psychicznych a filozofia
Michel Foucault był jednym z pierwszych krytyków chorób psychicznych i instytucji zdrowia psychicznego. Foucault argumentował historyczne czynniki powstawania przytułków dla psychicznie chorych. Twierdził, że wynikało ono z zastosowania modeli racjonalności, które stawiały w uprzywilejowanej sytuacji jednostki, które już były u władzy.
Ten model służył do wykluczenia wielu członków społeczeństwa z kręgu racjonalnie działających grup. Przytułki funkcjonowały jako miejsca, w którym społeczeństwo mogło umieścić tych niepożądanych członków i tym samym wzmocnić istniejące wcześniej relacje władzy.
Są to artefakty społeczne, które służą tym samym celom społeczno-kulturowym, co nasze konstrukcje rasy, płci, klasy społecznej i orientacji seksualnej. Tak więc pojęcie choroby psychiczne służyłoby do utrzymania i rozszerzenia władzy niektórych osób i instytucji oraz zachowania porządku społecznego określonego przez rządzących.
Punkt widzenia konstruktywistów w odniesieniu do pojęcia choroby psychicznej
Konstruktywiści zajmujący się chorobami psychicznymi mogą zajmować różne stanowiska, na których działa koncepcja konstrukcji społecznej w odniesieniu do chorób psychicznych. Na mniej radykalnym poziomie konstruktywiści mogą argumentować, że kultury narzucają idealne modele działania, które są używane do oznaczania zbiorów ludzkich zachowań.
Z tego punktu widzenia zespoły zaburzeń behawioralnych mogą być mniej więcej koncepcją obecną we wszystkich kulturach. Każda kultura rozwija teorię idealnego działania, która powoduje, że niektóre z tych zespołów są „chorobami”. Podczas gdy inne kultury mogą inaczej grupować zespoły chorobowe w zależności od różnych wartości.
Zestaw zachowań, które nazywamy „depresyjnymi”, istnieje tylko dlatego, że lekarze pogrupowali je razem (z dowolnej liczby powodów). Jedynym sposobem wyjaśnienia, dlaczego zestaw zachowań, uczuć, myśli itp. zgrupowano w syndrom, jest to, że lekarze stworzyli to zgrupowanie.
Na przykład dla zestawu zachowań charakterystycznych dla zawału serca mamy łatwo dostępną historię przyczyn, która łączy większość przypadków. W przypadku choroby psychicznej brakuje jednak wyjaśnienia niezależnego od czynników klinicznych, aby uzasadnić zgrupowanie.
Z tego punktu widzenia syndromy są również podobne do tego, co Ian Hacking nazwał „typami interaktywnymi”. Naturalne typy reprezentują zgrupowanie zachowań lub cech niezależnych od osądów na całym świecie. Jednak w typach interaktywnych jednostki doświadczają siebie zgodnie z ustaloną wizją, zmieniając uczucia i emocje, aby dostosować się do danego typu.
Przykłady typu interaktywnego w chorobie psychicznej
Wielokrotne zaburzenie osobowości (obecnie dysocjacyjne zaburzenie tożsamości) należy traktować jako typ interaktywny. Innymi słowy, zaburzenie osobowości wielorakiej nie jest podstawowym czy naturalnym faktem dotyczącym neurologii człowieka, który neurobiolog może odkryć.
Jednak po sformułowaniu koncepcji dysocjacyjnego zaburzenia osobowości, można już oznaczyć tą kategorią wiele osób. Zgodnie z tą koncepcją medyczną zostaną zdiagnozowane bez jakiejkolwiek pierwotnej przyczyny w mózgu, która by udowadniała chorobę.
To rozróżnienie ukrywa alternatywne wyjaśnienia chorób psychicznych, które pozwalają na pośrednie, mniej esencjalistyczne, a nawet pluralistyczne poglądy w obrębie filozofii.
Podsumowując, możemy powiedzieć, że filozofia chorób psychicznych to rodzaj perspektywy, która uczy psychologię wielu aspektów. Między innymi, jaki powinien być jej sposób postępowania w zrozumieniu osoby wychodząc poza środowisko medyczne i jatrogenne klasyfikacje.