Zaburzenie adaptacyjne: czy jesteś przytłoczony problemami?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Francisco Pérez.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Po przejściu przez jakiś ciężki okres (utrata pracy, poważna choroba, rozwód, problemy finansowe, itp.) możesz doświadczać się reakcji, która nosi nazwę zaburzenie adaptacyjne.

To samo się dzieje w przypadku zajścia w życiu dużych zmian (ślub, narodziny dziecka, przeprowadzka. itp.). Możesz czuć się podenerwowany, poirytowany, smutny lub zaniepokojony.

Jeśli czujesz się w ten sposób po jednym ze wspomnianych wyżej wydarzeń, nie martw się – jest to całkowicie normalne. Jednakże, jeśli takie objawy w dużym stopniu zakłócają Twoje codzienne życie, możesz cierpieć na różnorodne zaburzenia adaptacyjne.

Zaburzenie adaptacyjne jest wymienione w “Diagnostycznym i statystycznym podręczniku zaburzeń psychicznych (DSM-5)”. Należy do kategorii zaburzeń związanych z traumą i czynnikami stresogennymi. Są to zaburzenia, w których ekspozycja na traumatyczne lub stresujące wydarzenie wyraźnie występuje jako kryterium rozpoznania.

Zaburzenia należące do tej kategorii to:

• Zespół stresu pourazowego
• Ostra reakcja na stres
• Reaktywne zaburzenia przywiązania w dzieciństwie
• Zablokowane zaburzenie zaangażowanie społecznego
• Zaburzenie adaptacyjne

Cierpienie psychiczne po traumatycznym lub stresującym wydarzeniu różni się w zależności od osoby. U niektórych osób objawy opierają się na strachu i niepokoju.

Niemniej jednak wiele osób, które przeżyły traumatyczne lub stresujące doświadczenia, doświadczają się takich objaw, jak zmiana nastroju, złość, wrogość lub objawy dysocjacyjne.

Ze względu na różnorodność objawów po traumatycznej lub stresującej sytuacji, psycholodzy łączą powyższe zaburzenia w kategorię “zaburzeń związanych z traumą i stresem”. Niektórzy ludzie zapominają o negatywnym doświadczeniu szybciej niż inni.

Gdy potrzeba Ci więcej niż 3 miesięcy na dostosowanie się do zmian i ciężko jest się odzyskać, możliwe jest, że cierpisz na zaburzenie adaptacyjne.

Czym dokładnie jest zaburzenie adaptacyjne?

Podstawową cechą tego zaburzenia są objawy emocjonalne lub behawioralne z powodu możliwego do zidentyfikowania czynnika stresowego.

Ten stresor może być pojedynczym wydarzeniem, takim jak rozstanie. Na pacjenta może również wpływać wiele innych czynników stresogennych, takich jak kłopoty w pracy lub problemy w ślubie.

Te stresory lub problemy mogą też pojawiać się wielokrotnie. Do takich należą chwilowe kryzysy biznesowe lub niezadowalający seks.

Niestety, mogą występować również w sposób ciągły, jak w przypadku choroby przewlekłej lub zamieszkanie w okolicy o wysokim poziomie przestępczości.

Czynniki stresu mogą dotyczyć osoby, całej rodziny lub większej grupy oraz społeczności. Tak jest w przypadku klęski żywiołowej.

Niektóre z tych problemów idą w parze z pewnymi wydarzeniami z życia, jak np. chodzenie do szkoły, opuszczanie rodzinnego domu, ślub, zostanie matką, itp.

Ponadto, te czynniki stresu mogą być konsekwencją śmierci ukochanej osoby. Lecz tylko wtedy, gdy intensywność, wartość oraz okres żałoby wykraczają poza to, czego człowiek normalnie się spodziewa. W wyniku tego zaburzenia adaptacyjne powodują większe ryzyko samobójstwa.

W jaki sposób psycholog diagnozuje zaburzenie adaptacyjne?

Zgodnie z Diagnostycznym i statystycznym podręcznikiem zaburzeń psychicznych (DSM-5), psychologowie muszą brać pod uwagę następujące kryteria diagnostyczne:

A. Rozwój objawów emocjonalnych lub behawioralnych w odpowiedzi na możliwy do zidentyfikowania stresor (czynniki). Występują one w ciągu trzech miesięcy od chwili rozpoczęcia działania stresora.

B. Zachowanie lub objawy są istotne klinicznie. To przejawia się w jednej lub obu poniższych cechach:

• Intensywny niepokój nieproporcjonalny do wartości lub intensywności stresora. Należy pamiętać, że kontekst zewnętrzny i czynniki kulturowe również wpływają na ważność i występowanie objawów.
• Znaczący spadek funkcjonalności w ważnych dziedzinach (praca, życie społeczne itp.)

C. Zmiany związane ze stresorem nie spełniają kryteriów innej choroby psychicznej ani nie są zwykłym zaostrzeniem wcześniej istniejącego zaburzenia psychicznego.

D. Objawy nie są objawami normalnej żałoby.

E. Gdy czynnik stresu lub jego konsekwencje znikają, objawy nie występują dłużej niż kolejne sześć miesięcy.

Rodzaje zaburzeń adaptacyjnych

Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych (DSM-5) rozróżnia zaburzenia regulacji poprzez:

• Przygnębienie nastroju: pacjent czuje się słabo, jest zdesperowany i często chce mu się płakać.
• Niepokój: pacjent czuje się nerwowy, zmartwiony, poruszony lub ma lęk separacyjny.
• Mieszany depresyjny nastrój i niepokój: połączenie depresji i lęku są dominującymi czynnikami.
• Zaburzenia zachowania.
• Mieszane zaburzenia zachowania i emocji: pacjent doświadcza objawów emocjonalnych i zmian w zachowaniu.
• Nieokreślone: ​​reakcje nieprzystosowania, które nie pasują do żadnego innego podtypu zaburzeń adaptacyjnych.

Warto zaznaczyć, że w DSM-5 te zaburzenia dzielą się na ostre zaburzenie adaptacyjne (jeśli trwa krócej niż 6 miesięcy) lub przewlekłe (6 miesięcy lub dłużej).

W jaki sposób rozwijają się zaburzenie adaptacyjne?

Po pojawieniu się problemu lub stresora w Twoim życiu, w przeciągu trzech miesięcy od momentu wypadku  zaczynasz odczuwać dziwne objawy. Po usunięciu problemu objawy nie muszą trwać dłużej niż 6 miesięcy.

Jeśli problem pojawia się nagle (np. zwolnienie z pracy), objawy zwykle zaczynają występować natychmiast. Możesz ich doświadczać w ciągu kilku dni, więc nie trwają zbyt długo (nie dłużej niż kilka miesięcy).

Jeśli objawy będą trwały dłużej, zaburzenie adaptacyjne może stać się chronicznym.

Czy zaburzenia adaptacyjne są powszechne?

Zaburzenia adaptacyjne spotyka się bardzo często. Rozpowszechnienie znacznie się różni w zależności od obiektów badań naukowców oraz metod oceniania, z których korzystają. Procent osób leczonych ambulatoryjnie, u których zostało zdiagnozowane zaburzenie adaptacyjne, waha się od 5 do 20%.

Z drugiej strony, wewnątrzszpitalne kliniki psychiatryczne zwykle dostrzegają więcej przypadków zaburzeń adaptacyjnych. W rzeczywistości procent osób w szpitalach z tą diagnozą może wynosić nawet 50%.

Jakie są czynniki ryzyka zaburzeń regulacji?

Ludzie przechodzący przez trudne sytuacje często mają do czynienia z wieloma czynnikami stresogennymi. Osoby te są bardziej narażone na występowanie tego zaburzenia.

Jednocześnie lekarze podczas stawiania diagnozy muszą wziąć pod uwagę kontekst kulturowy pacjenta. Muszą sprawdzić, czy odpowiedź na stresor pasuje do sytuacji, w której znajduje się pacjent.

Ponadto powinni rozważyć kwestię, czy stres psychiczny związany ze stresorem jest większy niż oczekiwany.

Co mogę zrobić, jeśli myślę, że mam zaburzenie adaptacyjne?

Przede wszystkim zalecamy wizytę u psychologa. Jeśli czujesz się przytłoczony problemem, postępuj zgodnie z poniższymi zaleceniami:

• Zastanów się, czy doświadczałeś się podobnej sytuacji wcześniej i jak rozwiązałeś problem.
• Porozmawiaj o swoich odczuciach z rodziną i przyjaciółmi.
• Organizuj swoje pomysły. Możesz w tym samym czasie martwić się o wszystko. Pomyśl o tym. Bo z pewnością niektóre rzeczy martwią nas bardziej niż inne. W notatniku zapisz wszystkie swoje bieżące problemy i uporządkuj je według stopnia zaniepokojenia – od tego, o który się martwisz najmniej, do tego, który martwo Cię najbardziej. Przekonasz się, że niektóre rzeczy nie są aż na tyle ważne.
• Wybierz tylko jeden problem. Zacznij od najprostszego problemu.
• Pomyśl, jak rozwiązać problem i wciel to w życie. Dokonaj zmiany.
• Ćwicz, odpręż się w wannie, spędź więcej czasu z samym sobą.

Podsumowując, jeśli problemy nie ustępują lub nie możesz kontrolować swoich objawów, skontaktuj się z profesjonalistą. Możesz udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub bezpośrednio do psychologa. Koniec końców, psychologowie istnieją po to, by Ci pomagać, bez względu na to, czy masz zaburzenie, czy nie.

Odniesienia bibliograficzne