Zasoby poznawcze: decydujący krok w ewolucji mózgu

Zasoby poznawcze to koncepcja, która powstała w dziedzinie neuropsychologii. Dotyczy zdolności struktur mózgowych do reagowania na spadek możliwości mózgu lub na inne negatywne zmiany. Innymi słowy, zasoby poznawcze to zdolność mózgu do reagowania funkcjonalnie na chorobę, starość lub pogorszenie stanu zdrowia. Zdolność ta pozwala mózgowi zrekompensować, do pewnego stopnia, każdą poniesioną szkodę.

Wysokie zasoby poznawcze mogą czasami pozwalać mózgowi normalnie funkcjonować po chorobie. Mogą także utrzymywać mózg w pełni aktywnym stanie, nawet w sytuacji naturalnego pogorszenia ze względu na wiek. Jak widać, jest to bardzo ważna zdolność, którą warto pielęgnować i utrzymywać.

Źródło zasobów poznawczych

Zasoby poznawcze zaczynają się tworzyć, gdy mózg rozwija się w łonie matki. Wiadomo, że decydujące są doświadczenia z pierwszych lat życia danej osoby. Określają one w dużym stopniu przebieg rozwoju inteligencji.

Istnieje uzasadnione przypuszczenie, że czynniki genetyczne wpływają na tworzenie się zasobów poznawczych. Jednak ten aspekt nie jest decydujący. Istnieją sposoby stymulowania mózgu w celu zwiększenia tej zdolności przez całe życie. W rzeczywistości można zwiększyć zasoby poznawcze nawet po wystąpieniu uszkodzenia mózgu.

Udowodniono, że wszystkie aktywności intelektualne, rekreacyjne i sportowe skutecznie zwiększają zasoby poznawcze. Czytanie, gry logiczne, nauka języka obcego, taniec, sport i aktywność intelektualna są w tym szczególnie pomocne.

Jak stymulować zasoby poznawcze

Jeśli masz dobre zasoby poznawcze, Twój mózg jest w stanie tworzyć nowe połączenia między neuronami i zastępować uszkodzone. Ten proces jest znacznie łatwiejszy dla osób, które wcześniej wykonywały niektóre z następujących czynności lub posiadają jedną z poniższych cech:

• Wyższy poziom kulturowy. Przez poziom kulturowy rozumiemy zbiór przeprowadzonych procesów edukacyjnych, czytania i działań intelektualnych. Wyższy poziom kulturowy chroni mózg przed łagodnymi zaburzeniami poznawczymi, takimi jak te powodowane przez wiek.
• Relacje towarzyskie. Naukowcy udowodnili, że osoby, które mają dobre relacje społeczne i często współdziałają z innymi ludźmi są o 38% mniej narażeni na problemy związane z demencją.
• Aktywność fizyczna. Ćwiczenia fizyczne wspomagają krążenie krwi w mózgu i chronią go przed stresem oksydacyjnym i innymi negatywnymi czynnikami towarzyszącymi starzeniu się.
• Ćwiczenia umysłowe. Trening umysłu to czynnik, który wyraźnie zwiększa zasoby poznawcze. Obejmuje to działania, takie jak granie na instrumencie muzycznym, praktykowanie intelektualnych zainteresowań itp.

Zdrowa dieta również pomaga na dłużej zachować zdolności mózgu. Należy unikać palenia, picia alkoholu i substancji psychoaktywnych. Piesze wycieczki to kolejny korzystny czynnik.

Zaskakujący eksperyment

David Snowdon, doktor epidemiologii i profesor neurologii na University of Kentucky, przeprowadził imponujące badanie w 1986 roku. Na potrzeby badania zebrał grupę 678 katolickich sióstr ze Stanów Zjednoczonych. Była to bardzo jednolita grupa: zakonnice jadły te same produkty, żyły w tym samym środowisku i wykonywały podobne czynności.

Monitorował ich zasoby poznawcze przez 17 lat. W tym okresie regularnie testowano zdrowie zakonnic i gromadzono dane na temat genetyki, intelektu i psychologii. Wszystkie panie zgodziły się, aby ich mózgi zostały zbadane po ich śmierci w celu uzupełnienia danych do eksperymentu.

Przypadek siostry Bernadette był najbardziej niezwykły. Bernadette zmarła w wieku 85 lat. Gdy naukowcy zbadali jej mózg po śmierci, odkryli że kobieta cierpiała na chorobę Alzheimera. Jednak w ciągu swojego życia nie wykazywała żadnych objawów. Naukowcy doszli do wniosku, że jej zasoby poznawcze wyraźnie zrekompensowały wszelkie braki fizjologiczne.

Naukowcy odkryli także inny interesujący fakt. Siostry o bogatszym zasobie słów wykazywały mniejszy spadek zdolności poznawczych na przestrzeni lat. Z kolei to szerokie słownictwo wynikało z faktu, że w dzieciństwie były aktywnymi czytelniczkami.

Eksperyment Davida Snowdona jest jednym z najbardziej przekonujących dowodów na korzyść intelektualnego, społecznego i fizycznego wysiłku jako istotnego narzędzia do opóźniania naturalnego spadku funkcji poznawczych mózgu.