Zaburzenia psychosomatyczne: kiedy umysł rani nasze ciało

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Zaburzenia psychosomatyczne są dowodem wpływu, jaki umysł może mieć na nasze ciało. Są to stany, w których ujawnia się szereg rzeczywistych objawów fizycznych związanych z niewidzialnymi chorobami, z warunkami, które nie istnieją w sposób fizyczny, ale są wynikiem konfliktów psychicznych i nierozwiązanych problemów, które niszczą nas od środka.

Może wydawać się niewiarygodne, że są przypadki uczniów, którzy z powodu stresu tracą wzrok tuż przed egzaminem. Co więcej, jest też przypadek 60-letniej kobiety, która straciła czucie w nogach, ponieważ jest przekonana, że ma guz na kręgosłupie. To również może wydawać się przerysowaną i trudną do zrozumienia historią związaną ze zjawiskiem, jakim są zaburzenia psychosomatyczne.

Jednak dowody istnieją i te przypadki zdarzają się codziennie, na całym świecie i w każdej chwili. Dlatego też, neurolodzy lub psycholodzy specjalizujący się w zaburzeniach psychosomatycznych szybko nauczyli się, że należy poświęcić dużo czasu temu, co właściwie mówią pacjenci o tym, jak się czują. Jeśli mówią, że coś ich boli, ten ból jest prawdopodobnie prawdziwy, nawet jeśli nie widać jego przyczyny podczas rezonansu magnetycznego lub badania krwi.

Niezbędne jest wierzyć w cierpienie pacjenta. Podobnie jak wierzymy ludziom, którzy twierdzą, że mają myśli samobójcze podczas depresji. Tak samo jak w przypadku osób cierpiących na schizofrenię, którzy mają wizje i halucynacje. Ta rzeczywistość istnieje w umyśle tego pacjenta i może przekształcić się w tragedię. Kiedy nasz przerażony umysł przejmuje kontrolę, wszystko może się zdarzyć.

Zaburzenia psychosomatyczne, czy naprawdę wszystko dzieje się w mojej głowie?

Rozumiemy zaburzenie psychosomatyczne jako obraz objawowy, z którym nie ma żadnego fizycznego powiązania, gdzie wszystkie dolegliwości i ograniczenia odczuwane przez daną osobę wynikają wyłącznie z jej procesów myślowych. Pomyślmy teraz, do czego może to doprowadzić… czy naprawdę wszystko dzieje się w mojej głowie?

Prawda jest taka, że nawet dzisiaj zaburzenia psychosomatyczne są dla ekspertów obszarem pełnym niewiadomych Wiadomo tylko, że całe spektrum zaburzeń fizycznych związanych ze stresem psychicznym ma swoje powiązanie z aktywnością mózgu. Chodzi tutaj o wzmożoną aktywność impulsów nerwowych w komunikacji z różnymi obszarami naszego ciała.

• Widać też nadmiar adrenaliny we krwi, zmianę w niektórych parametrach biologicznych, takich jak przyspieszenie metabolizmu glukozy lub aminokwasów.
• Z kolei wykazano, że niektórzy ludzie są bardziej podatni na zaburzenia psychosomatyczne. Pacjenci żyjący w lęku lub z traumatycznym dzieciństwem, w którym byli maltretowani, molestowani, itp. również częściej cierpią na tego typu zaburzenia.

Oprócz szukania przyczyn chorób psychosomatycznych, ważne jest też coś innego. Pomyśl o lekarzu, który musi wyjaśnić swojemu pacjentowi, że to, co czuje, nie jest realne, że ten ból w klatce piersiowej to nie zawał serca, że utrata głosu nie jest spowodowana problemem ze strunami głosowymi, a straszliwa migrena nie jest wynikiem guza mózgu. Ważne jest powiedzieć pacjentowi czego nie ma, ale… jak pomóc mu wyleczyć to co ma i co jest wytworem jego własnego umysłu?

Co nasz umysł jest zdolny stworzyć

Zaburzenia psychosomatyczne mogą wpływać na każdy narząd, układ, tkankę lub strukturę. Ich wpływ jest ogromny, dlatego nie powinniśmy lekceważyć mocy naszej psychiki. Konieczne jest jednak odróżnienie zaburzeń somatycznych od psychosomatycznych. Podczas gdy w pierwszym przypadku nie występują objawy fizyczne, w drugim przypadku widoczne są uszkodzenia w organizmie (na przykład wrzody).

• Bardziej klasycznym przykładem zaburzeń psychosomatycznych są problemy skórne, takie jak egzema, pokrzywka, infekcje, trądzik…
• Nadciśnienie, tachykardia, uczucie duszenia lub kłucie w sercu to kolejny objaw.
• Zaburzenia układu trawiennego są bardzo powszechne, drażliwość jelit i wrzody występują najczęściej.
• Intensywne bóle głowy, takie jak migreny, również są bardzo częste.
• Utrata pamięci.
• Astma oskrzelowa.
• Bolesne miesiączki, zaburzenia cyklu.
• Łysienie.
• W bardzo ekstremalnych przypadkach można doświadczyć tymczasowej ślepoty, braku możliwości poruszania w niektórych kończynach, omdlenia itp.

W jaki sposób leczy się zaburzenia psychosomatyczne?

Zaburzenia psychosomatyczne leczy się na dwa różne sposoby. Z jednej strony, co jest oczywiste, należy zająć się fizycznymi objawami, który przedstawia pacjent (wrzody, infekcje, egzema). Jednak najważniejszą rzeczą w tych przypadkach jest stawienie czoła problemowi leżącemu u podstaw, a mianowicie, jego psychologicznemu wszechświatowi i temu nierozwiązanemu napięciu psychicznemu, który wpływa na jego ciało.

Techniki stosowane w tych przypadkach są liczne i zawsze zależą od indywidualnej sytuacji. Czasami warto wypróbować różne terapie, aby zobaczyć, która najlepiej działa u pacjenta, która daje najbardziej pozytywne i oczekiwane rezultaty.

• Techniki relaksacyjne są zawsze bardzo skuteczne.
• Terapia poznawczo-behawioralna bardzo pomaga pacjentom nauczyć się nowych sposobów radzenia sobie z problemami. Zaczynają rozumieć swoją wewnętrzną rzeczywistość, zakładają realistyczne cele życiowe i określają, które wzorce myślowe powinni zmienić, aby mieć bardziej pozytywny styl życia.
• Innym typem terapii, która zwykle przynosi pozytywne rezultaty, gdy mamy do czynienia z konfliktami psychicznymi i emocjonalnymi, a także zaburzeniami lękowymi jest psychoanaliza.
• Terapie grupowe, takie jak psychodrama, stworzone w swoim czasie przez Jacoba Levy’ego Moreno, to kolejna idealna, odrażająca i bardzo satysfakcjonująca strategia, którą można wypróbować, aby sprawdzić, czy daje oczekiwane rezultaty u danej osoby.

Podsumowując, należy podkreślić wagę i wyzwanie, jakim jest dla wielu lekarzy znalezienie rozwiązania dla wszystkich osób, które cierpią na choroby psychosomatyczne.  Z całą pewnością zagadnienie to zasługuje na naszą uwagę.