Socjopata - jaki tak naprawdę jest ten człowiek?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Francisco Pérez.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Według Marthy Stout, pani psycholog z Harvardu i autorki książki “The Sociopath Next Door”, terminem socjopata można określić jedną na 25 osób w społeczeństwie. Może to stanowić dla aktualnego społeczeństwa prawdziwy problem.

Socjopata to osoba dotknięta zaburzeniem opisanym w DSM 5 jako “antyspołeczne zaburzenie osobowości”. Opisuje się je jako “stan psychiczny, w którym osoba wykazuje tendencje do manipulacji, wykorzystywania lub naruszania praw innych osób”. Tak właśnie stan ten definiuje National Library of Medicine w Stanach Zjednoczonych.

Socjopata cierpi na antyspołeczne zaburzenie osobowości

Podstawową cechą tego zaburzenia jest ogólny wzorzec pogardy jaką socjopata odczuwa względem praw innych ludzi. Nie waha się on ich swobodnie przekraczać. Schemat ten rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Zaburzenie trwa nadal w wieku dorosłym.

Aby postawić diagnozę, socjopata powinien mieć przynajmniej 18 lat. Powinny również wystąpić zaburzenia zachowania przed 15. rokiem życia.

Zaburzenia osobowości tego rodzaju obejmują powtarzalny wzorzec zachowania, podczas którego narusza się podstawowe prawa innych ludzi ignorując przy tym ogólnie przyjęte zasady i normy społeczne. Zachowania charakterystyczne dla zaburzeń osobowości można podzielić na cztery główne grupy: agresja względem osób i zwierząt, niszczenie własności, przestępstwa i kradzież oraz poważne naruszanie norm. Rzecz w tym, że socjopata nie dostosowuje się do norm społecznych i w wielu przypadkach ignoruje też panujące prawo.

Kryteria diagnostyczne dla antyspołecznych zaburzeń osobowości

Jak głosi Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5, osoby z aspołecznym zaburzeniem osobowości cechują pewne wspólne elementy. Oto opisane kryteria:

A. Dominujący wzorzec przekraczania i naruszania praw innych ludzi. Powstaje on przed ukończeniem 15. roku życia i objawia się poprzez:

• Nieszanowanie norm społecznych w związku z ustanowionymi prawami. Powtarzające się incydenty mogą prowadzić nawet do zatrzymania przez władze i aresztowań.
• Oszukiwanie. Objawia się przez powtarzalne kłamstwa. Oszustwo wykorzystuje się dla własnej korzyści.
• Impulsywność bądź brak umiejętności planowania z wyprzedzeniem.
• Poirytowanie, nerwowość i rozdrażnienie. Objawia się bójkami i agresywnymi zachowaniami. Cechuje je powtarzalność.
• Zaniedbywanie bezpieczeństwa własnego oraz drugich.
• Ciągły, uporczywy brak odpowiedzialności. Socjopata nie radzi sobie w szkole, nie może utrzymać się w miejscu pracy i nie pokrywa swoich wydatków.
• Brak poczucia winy i wyrzutów sumienia. Socjopata nie uświadamia sobie, że wyrządził komuś krzywdę, a nawet jeśli – nie wywołuje to w nim żadnych emocji, niezależnie od tego, czy zranił, pobił czy może okradł.

B. Osoba ma co najmniej 18 lat.

C. Istnieją dowody na to, że zaburzenia zachowania rozpoczęły się przed 15. rokiem życia.

D. Zachowania aspołeczne nie są efektem ani skutkiem schizofrenii ani zaburzeń dwubiegunowych.

Socjopata – czym się charakteryzuje?

Socjopata bardzo często nie odczuwa żadnej empatii. W związku z tym zazwyczaj cechuje go okrucieństwo. Jest cyniczny wobec cudzych emocji i gardzi nimi. Nie przejmuje go naruszanie praw innych i ich cierpienie.

Co więcej, socjopata bardzo wysoko ocenia samego siebie. W związku z tym często okazuje arogancję i manifestuje swoją wyższość. Może na przykład uważać, że zwykła, “szara” praca nie jest dla niego, ponieważ zasługuje na coś wyjątkowego. Powoduje to brak realistycznego spojrzenia na codzienne życie oraz na własne możliwości finansowe.

Osoba dotknięta tymi zaburzeniami stawia opór i się buntuje. Jest pewna siebie aż do poziomu, który możemy nazwać zarozumialstwem. Co więcej, powierzchownie często jest to człowiek uroczy, czarujący i o niezwykłym talencie do przemawiania. Może używać terminów naukowych i technicznych, bądź wręcz przeciwnie – żargonu. Jeśli ktoś nie jest zaznajomiony z danym tematem, jest to bardzo imponujące.

Być może zauważyłeś, że brak empatii, wysokie mniemanie na swój temat oraz urok osobisty to cechy charakterystyczne często zawierane w opisach psychopatów. Istnieją liczne podobieństwa i w wielu płaszczyznach ich osobowości się nakładają.

Socjopata cechuje się również brakiem odpowiedzialności i perwersją w relacjach seksualnych oraz w związkach. Prawie żaden socjopata nie jest w stanie wytrwać w monogamicznym związku. Dlatego też zaczynają oni wiele relacji i nigdy nie chcą ponieść za nie odpowiedzialności. Przenosi się t również na rolę jaką jest rodzicielstwo. Dzieci socjopaty często są zaniedbane, niedożywione i brudne.

Socjopata również cierpi na stres i zaburzenia umysłowe

Co ciekawe, socjopata może doświadczać dysforii z trudnościami w znoszeniu najmniejszego nawet poziomu stresu. Niektóre spośród tego typu osób nie są również w stanie znieść nudy. Ponieważ nie mają w sobie spokoju wewnętrznego i nie mogą znaleźć wyciszenia, uczucie nudy wywołuje w nich silne zagubienie. Mogą temu towarzyszyć stany lękowe, zaburzenia depresyjne, zaburzenia związane z uzależnieniami, uzależnienie od hazardu i zaburzenia kontroli impulsów.

Mogą się też pojawić cechy czyniące socjopatę podatnym na zaburzenia typu borderline, osobowość histrioniczną oraz narcystyczną. Jeżeli zaburzenia zachowania bądź zaburzenia deficytu uwagi pojawiły się w dzieciństwie, w dorosłym życiu zwiększa się prawdopodobieństwo antyspołecznych zaburzeń osobowości.

Jest to zaburzenie występujące wokół nas. Nie bez znaczenia jest sposób wychowywania dzieci i traktowania najmłodszych przez rodziców i społeczeństwo. Socjopata to często człowiek w dzieciństwie zaniedbany, objęty niestabilnym rodzicielstwem, nieodpowiednio wychowywany lub nawet maltretowany. Wszystko to odbija się piętnem na osobowości człowieka.

Jak wyraźnie widać, socjopata to człowiek nieokazujący empatii innym istotom ani nie odczuwający wyrzutów sumienia za swoje złe czyny. Warto być świadomym problemu i mieć oczy otwarte na potencjalne zagrożenia.