Saudade: Jakie emocje wyraża to portugalskie słowo?

Saudade jest tym pustym uczuciem, jakie odczuwamy, gdy osoba, którą kochamy, jest daleko. To płomień, który w nas płonie i nigdy nie wygaśnie… Ciepły wietrzyk, który budzi naszą pamięć o domu. Lub melancholijne poczucie, że ktoś lub coś może już nigdy do nas nie powrócić.

Saudade to obecność nieobecności. Pragnienie kogoś lub czegoś, co wspominamy czule, ale wiemy, że prawdopodobnie pozostanie tylko w naszej przeszłości. Głęboka emocja, która jest jak połączenie smutku ze wzruszeniem. Pozostawia nas ze słodko-gorzkim smakiem czegoś, co nigdy nie nadejdzie, chociaż wciąż żywimy nadzieję.

Saudade, potężne słowo

Żadne słowo w języku polskim nie łączy w sobie bardzo szczególnego uczucia, które pochodzi od szczęśliwego wspomnienia, które jednocześnie sprawia ból. Ale Portugalczycy znaleźli określenie na taki stan. Wyrażają je pięknym słowem – saudade. Tajemniczym słowem, pełnym znaczenia.

Wielu filologów i lingwistów studiowało je i próbowało odkryć skąd się wzięło. Ale nie są w stanie znaleźć jednego wspólnego punktu, który by ich pogodził. Naprawdę trudno jest ustalić dokładnie, co oznacza ten wyraz.

Abstrakcyjne i trudne do określenia, to słowo obejmuje całą kolekcję emocji i uczuć. Wywołują coś, co wykracza daleko poprzez uczucia w teraźniejszości. W gruncie rzeczy Manuel Melo, portugalski pisarz, opisuje to jako “bem que se padece i mal que se disfruta” – czyli “dobroć, która sprawia cierpienie i zło, które nas raduje“).

Możemy również spojrzeć na to z perspektywy filozoficznej. Ramón Piñero opisuje to pojęcie jako stan umysłu, który bierze się z poczucia samotności. Dlatego też różne rodzaje samotności mogą powodować różne rodzaje saudade. Jest taki, który widzimy w naszych okolicznościach (obiektywny) i ten, którego doświadczamy w życiu prywatnym (subiektywny).

Inne wyjaśnienia łączą to słowo z naszymi próbami powrotu do podstawowego poczucia bezpieczeństwa. Na przykład poprzez “instynkt śmierci”, jak wyjaśnia to doktor Novoa Santos. Albo poprzez emocjonalne przebudzenie, które jest spowodowane naszym miejscem narodzin. Znaczenie tego słowa obejmuje bardzo wiele rzeczy, ale co do jednego możemy się zgodzić – jest to stan psychiczny.

Wykracza poza nostalgię

Ludzie czasami określają saudade jako nostalgię. Ale zapach tego słowa wykracza daleko poza jej mury. Odczuwanie jej nie oznacza tylko tego, że czegoś nam brakuje. Sięga znacznie dalej: oznacza bycie świadomym wagi, jaką mają konkretne osoby i momenty w naszym życiu. Zrozumienie, że nic już nie będzie w nas takie samo.

Jak powiedzieliśmy, termin ten odnosi się do załamania fali na plaży naszej świadomości. Burzliwe morze, gdzie nieobecność zyskuje poczucie obecności, przepełniając tym samym nasz wewnętrzny świat.

Właśnie wtedy przypominamy sobie oczy, których już nigdy nie zobaczymy, lub skóry, której już nigdy nie dotkniemy. Zapach miejsca, w którym dorastaliśmy, podwórko, na którym bawiliśmy się jako dzieci. Przez cały ten czas obserwujemy, jak słońce powoli zachodzi , ale z dala od domu. Saudade jest miejscem, gdzie spotykają się szczęście wspomnień i smutek nieobecności.

Pisarze okresu romantyzmu dobrze to rozumieli. Jak powiedział pisarz i aktor Miguel Falabella, najbardziej bolesna wersja tego pochodzi od kogoś, kogo wciąż kochamy. Ta, którą kojarzymy z pustką, wynikającą z tego, że nie można znowu być razem.

Ale akceptujemy to jako przeznaczenie, a kiedy smutna bryza dotyka naszej twarzy, pamiętamy, jak bardzo byliśmy szczęśliwi. Piękny, ale i bolesny sposób kochania…

Łagodzenie gorzkiego smaku pamięci

Czasami słowo to rani. Ale jedną jego stroną jest szczęście. Ponieważ kiedy je odczuwamy, wykracza daleko poza nasze uczucia. Pamiętamy o szczęściu i odczuwamy smutek. Jednocześnie wiemy aż za dobrze, że nie możemy odzyskać szczęścia.

Uczy nas rozkoszować się najbardziej słodko-gorzkim aspektem pamięci. To paradoksalne, ale jednocześnie pocieszające.

Słowo to oznacza odczuwanie życia każdym atomem naszego ciała. Uczy doceniać wszystko, co nas otacza. Każdą chwilę, każdy szczegół, każdego człowieka. One wszystkie mogą obudzić w nas tę wyjątkową emocję gdzieś pomiędzy bólem a szczęściem.

A co dzieje się z tobą, gdy przychodzi do ciebie saudade?