Prześladowanie psychiczne w pracy, czyli mobbing

Prześladowanie psychiczne w miejscu pracy znane jest również jako mobbing. Ta szkodliwa praktyka rozprzestrzeniła się szczególnie w ostatnich latach. Prześladowanie psychiczne polega na szczególnie surowym traktowaniu pracowników.

Sytuacja taka nie tylko powoduje problemy psychologiczne, ale również wywiera silny wpływ na realizowanie codziennych czynności w pracy, a także w otoczeniu osoby będącej ofiarą mobbingu. Rezultaty takiego złego traktowania są tym bardziej dotkliwe, że prześladowanie psychiczne jest trudne do wykrycia i udowodnienia.

Mobbing – na czym polega prześladowanie psychiczne

Mobbing, czyli prześladowanie psychiczne polega na zachowaniu manifestującym jakikolwiek rodzaj nadużycia. Te z kolei mogą być widoczne w zachowaniu, słowach, czynach, gestach czy pisanych informacjach uderzających w jakiś sposób w godność drugiej osoby. Celem jest jej poniżenie, uderzenie w sferę fizyczną bądź psychiczną ofiary. Często wykorzystywanym narzędziem jest wywołanie strachu o utratę posady (Marie-France Hirigoyen, 1999).

Prześladowanie psychiczne w pracy nie tylko potrafi zniszczyć dobrą atmosferę wprowadzając terror, ale również ma bezpośredni wpływ na wyraźny spadek produktywności. Ponadto wywołuje również większy wskaźnik nieobecności wynikający ze znacznego obciążenia psychologicznego, które stale wywołuje.

Prześladowanie psychiczne najczęściej wynika z władzy, której osoba ją sprawująca nie chce utracić. Jako narzędzie, wśród wielu innych wykorzystuje szantaż, zastraszanie, nękanie i poniżanie. Do najczęściej zauważanych zachowań wynikających ze stosowania mobbingu w pracy, należą między innymi:

• Psychiczne i emocjonalne zmęczenie wynikające ze stałej ekspozycji na tę niezwykle stresującą sytuację.
• Ryzyko utraty zdrowia.
• Odosobnienie od grupy, niezdolność do kontynuowania codziennych aktywności i zadań, które powinno się wykonywać.
• Tworzenie nierównych relacji.
• Wewnętrzna chęć wyrządzenia krzywdy pracodawcy.
• Niestabilność w miejscu pracy.
• Zachowywanie milczenia przez pozostałych pracowników, którzy nie chcą doświadczyć podobnego traktowania.

Prześladowanie psychiczne – jak do niego dochodzi

Mobbing najczęściej pojawia się w pracy w sposób mało widoczny. Zaczyna się od serii podstępnych zachowań, drobnych incydentów, mających na celu dotknięcie ofiary, jej ośmieszenie i odosobnienie od reszty grupy. Tymczasem głównym celem strategii pozostaje wytrącenie ofiary z równowagi psychicznej i emocjonalnej, aby ta z czasem “z własnej woli” opuściła środowisko pracy.

Mowa o stałym zamierzonym procesie, w którym zachowanie prześladowcy ma na celu wywoływanie stałego uczucia niepokoju i stresu. W pierwszej chwili wywołuje nastawienie obronne, które z kolei skutkuje nasileniem się agresywnych zachowań ze strony prześladowcy. Te z czasem prowadzą do pojawienia się zupełnej bezbronności ofiary.

Na początku ofiara nie przejmuje się zanadto osobistymi aluzjami, czy przytykami. Nawet nie czuje się a w jakiś sposób obrażona. Problem pojawia się z czasem, gdy ataki przybierają na sile i częstotliwości. Wtedy ofiara zaczyna się czuć zastraszona, zdegradowana do pozycji poniżającej, zdominowana przez strach, który prowadzi do utraty własnej wartości.

Aby ten cel osiągnąć, prześladowca stosuje cały wachlarz strategii. Wśród nich wymienić można odrzucenie na bezpośrednią komunikację, dyskwalifikację, płatanie przykrych “żartów”, przydzielanie poniżających i nie mających większego sensu zadań, a czasem nawet wykorzystanie seksualne. Cel jest jeden: wykorzystać słabości ofiary tak, aby zwątpiła w siebie i z czasem dobrowolnie zrezygnowała z dalszej obrony.

Konsekwencje

Prześladowanie psychiczne w pracy prawie zawsze odbija się negatywnie na zdrowiu, na życiu rodzinnym, związanym z pracą i kontaktach socjalnych. Może też wywoływać poważne choroby psychiczne i prowadzić do niepełnosprawności. Stałe porażki w kontaktach z oprawcą prowadzą do patologii ściśle związanych z nadmierną ekspozycją na stres.

Symptomy mogą wystąpić:

• Na poziomie poznawczym (problemy z pamięcią, trudności w koncentrowaniu się, irytacja, apatia, zmęczenie, brak poczucia bezpieczeństwa, nadwrażliwość na problemy, itp.).
• Na poziomie psychosomatycznym (ból brzucha, koszmary, biegunka, wymioty, utrata apetytu).
• Na poziomie bezpośrednio powiązanym z oddziaływaniem hormonu stresu i stanowiące odpowiedź na reakcję układu nerwowego (bóle w klatce piersiowej, pocenie się, suchość w ustach, trudności w oddychaniu), a także mające związek z napięciem mięśniowym (ból pleców, szyi, mięśni) i problemami związanymi ze snem (Leymann i Gustafsson. 1996).

Jak łatwo zauważyć, prześladowanie psychiczne odbija się negatywnie na działaniu jednostki, grupy, organizacji, a także społeczeństwa jako całości. Coraz częściej staje się również jasne, że mobbing osiągnął status problemu społecznego, który wymaga daleko zakrojonych działań, mających na celu jego wykorzenienie. Pracownicy jako jednostki natomiast muszą mieć zapewniony dostęp do psychologów, którzy pomogą im przywrócić w życiu równowagę.

Jak działać, gdy w pracy pojawia się mobbing?

W tym przypadku należy podejść do tematu zarówno z punktu widzenia zdrowia, jak i podjąć działania w kontekście prawnym, nastawionym na położenie kresu takim działaniom. Najważniejsze jest podjęcie działań bez zbędnej zwłoki. Jeśli chodzi o zdrowie, należy korzystać z pomocy psychologa, aby uzyskać wskazówki na temat tego jak sobie radzić w tej szczególnej sytuacji. Nie wolno pozwolić, by negatywne rezultaty prześladowania wywierały na nas wpływ przez dłuższy czas.

Na poziomie pracowniczym wszelkie przypadki prześladowania należy zgłaszać do odpowiednich instytucji dbających o dobro pracowników, należy powiadomić kierownictwo, a także współpracowników.

Ostatecznie warto również podjąć oficjalne działania prawne. Problem polega głównie na trudności w przedstawieniu jednoznacznych dowodów potwierdzających prześladowanie psychiczne, dlatego zawsze należy zbierać jak najwięcej istniejących dowodów i informacji.