Dyskineza: charakterystyka i objawy

Tiki nerwowe, mimowolne ruchy rąk i nóg...Dyskineza to zaburzenie nierzadko powiązane z efektami ubocznymi działania niektórych leków.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 10 grudnia, 2021

Dyskineza to zaburzenie objawiające się anormalnymi, niekontrolowanymi i mimowolnymi ruchami. Może zacząć się od małych tików w obrębie twarzy, ust czy dłoni. Następnie obejmuje całe ciało. Przyczyny tego zaburzenia są zróżnicowane, ale zwykle jest ono wynikiem działania leków.

Problem ten nierzadko mylony jest z akatyzją, która powiązana jest ze stanami niepokoju i nerwowości zmuszającymi do ciągłego poruszania się. Dyskineza jest jednak bardziej dokuczliwa, gdyż nie da się jej kontrolować i towarzyszą jej zaburzenia psychiczne lub neurologiczne. 

Wiadomo także, że 1 do 5 % przypadków ma związek z wiekiem. Starsze osoby mogą mieć skłonność do zapadania na to zaburzenie. Przeanalizujmy to.

Dyskineza: definicja, typy i objawy

Dyskineza to zaburzenie ruchu podobnie jak ataksja (niezborność ruchowa) czy dystonia (mimowolne bolesne skurcze mięśni). U pacjentów z dyskinezą pojawiają się mimowolne ruchy w postaci tików. Objawy te mocno rzucają się w oczy.

Zaczyna się zwykle od twarzy. Potem problem zaczyna obejmować też dłonie i stopy, a następnie przechodzi na całe ciało. Najbardziej dokuczliwy jest fakt, że zaburzenie to nasila się. Warto więc wiedzieć, co je powoduje i szukać odpowiedniej kuracji.

Poznajmy najczęstsze typy dyskinezy.

Dyskineza spowodowana lekami na chorobę Parkinsona

Jak już wspominaliśmy, dyskineza często pojawia się u pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona. To nie samo zaburzenie neurodegeneracyjne powoduje tiki i zmiany w obrębie ruchów, ale leki stosowane do jego leczenia.

Choroba Parkinsona polega na zmianach w obrębie neuronów produkujących dopaminę, które prowadzą do ich powolnego obumierania. Niedobór tego neuroprzekaźnika sprawia, że komórki kontrolujące ruch nie mogą przesyłać sygnałów do mięśni. Wówczas podaje się zwykle lewodopę, która wzmaga produkcję dopaminy.

Badania takie jak to przeprowadzone na uniwersytecie w San Francisco wskazują na to, że terapia zastępcza lewodopą łagodzi objawy choroby Parkinsona. Jednak prawie u połowy pacjentów powoduje ona pojawianie się mimowolnych ruchów, co nazywa się dyskinezą wywołaną przez lewodopę.

Objawy są następujące:

• Tiki.
• Kołysanie się.
• Kiwanie głową.
• Mimowolne ruchy ramion i stóp.
• Niespokojne kończyny.

Działanie leków neuroleptycznych

Inną przyczyną występowania dyskinezy jest podawanie leków neuroleptycznych. To leki antypsychotyczne i uspokajające. Po pewnym czasie ich stosowania może pojawić się dyskineza.

Oto leki, które mogą wywoływać zaburzenia w obrębie ruchu:

• Leki antypsychotyczne pierwszej generacji takie jak haloperidol, zuklopentiksol, perfenazyna…
• Leki antypsychotyczne drugiej generacji: rysperydon, paliperydon, kwetiapina, arypiprazol itp.
• Antydepresanty takie jak amitryptylina, fluoksetyna, fenelzyna...
• Leki przeciwdrgawkowe takie jak fenytoina i fenobarbital.

Problemy neurologiczne i autoimmunologiczne

Wiadomo, że niektórzy pacjenci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą cierpieć na zaburzenia dyskinetyczne takie jak kołysanie się. Nie jest to jednak jedyny problem neurologiczny dający takie objawy:

• Zaburzenia neurodegeneracyjne mogą dawać podobne symptomy.
• Choroby nerwowo-naczyniowe i udar także czasami powodują dyskinezę.
• Choroba Wilsona, czyli rzadkie, dziedziczne zaburzenie sprawiające, że organizm nie jest w stanie pozbyć się nadmiaru miedzi także daje objawy charakterystyczne dla dyskinezy.
• Choroby autoimmunologiczne oraz stwardnienie rozsiane również powodują podobne symptomy.

Dyskineza miokloniczna

Dyskineza miokloniczna to jeden z wariantów tego zaburzenia. Objawia się krótkimi, mimowolnymi ruchami powodowanymi nagłymi skurczami mięśni. Mogą one także powodować ból.

Oto możliwe przyczyny tego zjawiska:

• Postępująca encefalopatia miokloniczna.
• Encefalopatia spowodowana niedoborem tlenu w mózgu.
• Padaczka miokloniczna, czyli problem częściej dotykający kobiet, który objawia się tikami mięśni twarzy.

Stereotypie i tiki

Istnieje taki typ dyskinezy, przy którym pacjent ma do pewnego stopnia kontrolę nad swoimi ruchami, jeśli nauczy się nad nimi panować. Zjawisko to dotyczy głównie osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Zależnie od nasilenia, można wyróżnić tiki dyskinetyczne lekkie lub obezwładniające. Oto ich klasyfikacja:

• Tiki proste.
• Stereotypie motoryczne takie jak stale powtarzane ruchy.
• Złożone i wielokrotne tiki przypominające spazmy, przy których pacjent może odczuwać potrzebę wyrzucania z siebie brzydkich wyrazów czy nawet wyzwisk. Za takimi objawami może kryć się zespół Tourette’a.

Dyskineza i jej leczenie

Leczenie dyskinezy zależy od jej przyczyny. Inaczej podchodzi się do problemu wywołanego Parkinsonem, a inaczej do zaburzenia spowodowanego uszkodzeniem mózgu. Zawsze należy przeprowadzić diagnostykę i określić nasilenie symptomów.

Zasadniczo przestrzega się następujących zasad:

• Odstawienie leków powodujących dyskinezę i zastąpienie ich innymi. Chociaż wydaje się to proste, może generować kłopoty, gdyż zmniejsza skuteczność leczenia głównego schorzenia.
• Gdy dyskineza obejmuje twarz, stosuje się czasami zastrzyki z botoksu.
• Głęboka stymulacja mózgu to inna forma leczenia dająca dobre rezultaty w takich przypadkach.

Leczenie takich zaburzeń jest bardzo złożone i zawsze wymaga interdyscyplinarnego podejścia. W wielu przypadkach jednak udaje się ograniczyć skutki dyskinezy i poprawić jakość życia pacjenta.