Angst, czyli niepewność emocjonalna - kiedy lęk przejmuje nad Tobą władzę

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Angst to paraliżujący stan emocjonalny. Kiedy czujesz ten charakterystyczny niepokój, czujesz się wylękniony, przestraszony i zagrożony bez konkretnego powodu. Masz poczucie egzystencjalnej pustki, czujesz ogromny ciężar na ramionach, który utrudnia Ci oddychanie.

Ten stan psychiczny nosi nazwę angst i jest bardzo powszechny w dzisiejszych czasach. Chociaż zwykle wiąże się on z zaburzeniami lęku napadowego, istnieją także inne czynniki, które warto w takim przypadku omówić.

Prawdopodobnie powiedziałeś już komuś wcześniej, że czujesz “angst” lub słyszałeś to określenie. To słowo jest dosyć nowe w naszym języku. Ale stało się w ostatnim czasie dość popularne, szczególnie wśród nastolatków. Kiedy je usłyszysz, od teraz będziesz już ogólnie rzecz biorąc wiedzieć dokładnie, co ono oznacza i co ma na myśli wypowiadająca je osoba. Jednak z klinicznego punktu widzenia angst to nie tylko modne, nowe słówko, ale doświadczenie natury psychologicznej, które dodatkowo jest dość złożone.

Jakie jest dokładne pochodzenie tej emocji? Czy angst to jest to samo, co lęk, czy jednak coś więcej? Z psychologicznego punktu widzenia zawsze istnieje pewne zamieszanie i rozbieżności co do ścisłej definicji tego pojęcia. Filozofowie natomiast bardzo jasno określili już dawno znaczenie tego terminu.

Słowo angst pochodzi z języka niemieckiego i ma w nim bardzo szczegółową definicję. To jest po prostu coś, co powoduje wzmożony niepokój i oznacza czekające Cię trudności.

Weźmy na przykład Sørena Kierkegaarda, duńskiego egzystencjalistę i poetę. Wierzył on, że angst to ten rodzaj emocji, który nakazuje nam uznać, że dotarliśmy do kresu sił. Dlatego też, gdy rozważamy (rzecz jasna mocno ograniczone) nasze przyszłe możliwości, czujemy zawroty głowy i strach.

Z drugiej strony Jean-Paul Sartre wyjaśnił, że niepokój ten bierze się z bycia świadomym tego, że wszystko, co Ci się przydarza w życiu, jest wynikiem Twoich własnych decyzji. To właśnie Ty jesteś naprawdę odpowiedzialny za swoje szczęście lub nieszczęście w życiu.

Czym dokładnie jest angst i jakie są jego cechy?

Angst i lęk mają tę samą bazę. Jest nią po prostu wewnętrzna obawa i podświadomy strach. Biorąc to pod uwagę należy zwrócić uwagę na to, że w przypadku stanów lękowych istnieją pewne podstawowe cechy, które składają się na to cierpienie, które jest tak powszechne w niektórych etapach życia.

Angst to ogólnie rzecz biorąc strach przed czymś bliżej nieokreślonym. Jest to stałe uczucie niepokoju, które oznacza skłonność do przewidywania rzeczy irracjonalnych i myślenie wyłącznie o przyszłych zagrożeniach.

Teraźniejszość wydaje się być całkowicie pusta. Jeśli odczuwasz angst, to na pewno dostrzeżesz też, że teraźniejszość Cię wręcz paraliżuje. Myślisz tylko o tym, co ma nadejść. Dzień jutrzejszy wydaje się być niepewny, mroczny i przerażający.

To doświadczenie psychologiczne przekłada się również na dość typowe objawy fizyczne. Możesz wręcz poczuć, że strach Cię paraliżuje. Nie możesz oddychać lub odczuwasz ból w klatce piersiowej. Bardzo powszechnym zjawiskiem jest także kołatanie serca.

Od razu widać po powyższym opisie, że trudno jest odróżnić angst od typowego, prostego niepokoju lub napadu lęku. W rzeczywistości pierwotnym objawem, jakie może dać angst jest coś podobnego do objawów ataku paniki, czyli wszechogarniające uczucie niepokoju. Dlatego też często zdarza się, że osoba ma objawy obu tych zaburzeń. Angst może działać także jako czynnik wywołujący atak paniki. Są to złożone przypadki kliniczne i jedynym sposobem na postawienie diagnozy jest indywidualna ocena każdego pacjenta.

Dlaczego w ogóle dopada nas angst?

Filozofowie wyjaśniają, że ludzie doświadczają stanów lękowych zawsze wtedy, gdy stają się świadomi swojego istnienia. Czujemy niepokój wtedy, gdy zaczynamy zdawać sobie sprawę z tego, że nie będziemy na tym świecie na zawsze. Świadomość tego, że nasze decyzje wpływają na nasze życie i że nie możemy zatrzymać upływu czasu, również wywołuje u nas stany lękowe.

Ta niepewność jest bardzo obecna w dzisiejszych czasach z bardzo prostego powodu. Jeśli jest coś, co jest prawdziwe w nowoczesnym społeczeństwie, to z pewnością będzie to brak wiedzy na temat tego, co stanie się jutro. Praca, gospodarka, związki i kontakty społeczne… Wszystko może się zmienić z dnia na dzień. Cała ta niepewność prowadzi do rozwoju stanów lękowych i chronicznego niepokoju.

Dlatego też tak ważne jest to, aby wyjaśnić, że doświadczanie niepokoju jest całkowicie normalnym zjawiskiem. Nie ma w tym niczego patologicznego, nie oznacza to, że coś jest z Tobą nie tak. Oznacza to jedynie, że tak długo, jak Twój stan niepokoju jest efektem adaptacji do nowych sytuacji, wszystko jest w porządku.

Angst nie oznacza, że coś z Tobą jest nie tak

Innymi słowy, angst, jakiego doświadczasz, pomaga Ci zastanowić się nad swoją sytuacją, dzięki czemu możesz podjąć decyzję o przyszłości. Oto właśnie masz do czynienia z czymś, co Zygmunt Freud określił jako “realistyczny efekt niepokoju”.

• Odwrotną stroną tego lekkiego zaburzenia w postaci stanów lękowych jest niepokój, który można określić jako „nieprzystosowawczy”. Łatwo go sobie zobrazować biorąc pod uwagę to, co opisaliśmy nieco wcześniej. Oto jego przyczyny:
• Kryzysy natury osobistej, które nie są w odpowiedni sposób rozwiązywane i zarządzane. Są to stany emocjonalne, które w efekcie stają się chroniczne. Mogą być również łączone z innymi zaburzeniami, takimi jak depresja.
• Niezdolność radzenia sobie w pewnych określonych sytuacjach. Okoliczności takie jak brak pracy, rozpad związku lub nadchodząca istotna zmiana w Twoim życiu mogą wywołać ten rodzaj niepokoju.
• Problemy typowo uczuciowe lub dotyczące Twojego związku – zdrada, nieporozumienia itp.

Istotny jest również czynnik genetyczny. Często odczuwamy strach bez wyraźnego powodu. Wyjaśnienie tego zjawiska może dotyczyć podłoża genetycznego. Wiemy na przykład, że istnieją pewne osoby, które są predysponowane z uwagi na swoją genetykę do doświadczania gwałtownych wzrostów adrenaliny lub spadku poziomu kwasu gamma-aminomasłowego (GABA).

Wszystkie te zmiany neurochemiczne mogą również wywoływać angst, a przynajmniej stany lękowe o natężeniu od lekkich do średnich.

Ludzie, którzy doświadczają kryzysów związanych z lękiem, mogą zwykle odczuwać odpowiednią ulgę podczas terapii. Terapia poznawczo-behawioralna, terapia akceptacji i zaangażowania, a także techniki takie jak uważność są jednymi z najbardziej pomocnych strategii w leczeniu tego typu problemów. W poważniejszych przypadkach osoba uskarżająca się na angst może potrzebować leków, które pomogą jej wrócić do równowagi emocjonalnej.